جغرافیا دارای بینشی عمیق و نگرشی وسیع در فرایند شناخت از توزیع پدیدههای جغرافیایی و تحلیل عوامل پیش برنده و بازدارنده توسعه و در نهایت نیل به پیشرفت، همسوی با روندهای جهانی و ارزشها/ هنجارهای ملی – سرزمینی در چارچوب الگویی ممکن از توسعه پایدار فضایی است؛
با توجه اهمیت و جایگاه کشورهای اسلامی و تأکید بر مشترکات کشورهای اسلامی در پی راهکاریابی مسائل و بازدارندههای همگرايي و پيشرفت کشورهاي اسلامي بر پایه بینش های جغرافیایی ایجاد بستری برای تعمل و همکاری بین جغرافی دانان جهان اسلام ضروری است.
شرایط جغرافیایی و ژئوپلیتیکی زمینه اصلی همگرایی یا واگرایی جوامع بشری و دولت ها است. متأسفانه ، جوامع و دولت ها اغلب از این عوامل به عنوان وسیله ای برای تأمین منابع و توسعه سرزمینی استفاده نکرده اند. این رویکرد سبب تفرق و غالباً منجر به جنگ در مناطقی شده که این منابع بیشتر متمرکز هستند. منابع مهم و البته استراتژیک عموماً در غرب آسیا و شمال آفریقا واقع شده اند که قسمت اصلی قلمرو جهان اسلام است.
نقش کشورهای غربی و استعمارگر در غارت منابع و عقب ماندگی کشورهای اسلامی نقشی ویژه بوده است. متاسفانه، نبود زیرساخت ها و همکاری های علمی، ضعف آموزش و پژوهش منجر به عدم همگرایی کشورهای اسلامی و مداخله و هجوم کشورهای غربی به منطقه در غارت منابع در قرون اخیر شده است.
با توجه به نقش جغرافیا در برنامه ریزی و مدیریت سرزمینی، گردشگری، محیط زیست و رسیدن به توسعه پایدار ، تعامل و همفکری متخصصین این حوزه می تواند زمینه همکاری خوبی برای پیشرفت در کشورهای اسلامی باشد.
انجمن جغرافیایی ایران تاکنون شش کنگره جغرافی دانان جهان اسلام در ایران برگزار کرده است. در ششمین کنگره موضوع تشکیل انجمن و یا شبکه ای از جغرافی دانان جهان اسلام مورد بحث قرار گرفت و با تایید شرکت کنندگان، در بیانیه پایانی کنکره به تصویب رسید. این شبکه بر اساس کنکره ششم با توجه به اهداف خیرخواهانه و تشریک مساعی در زمبنه های مختلف بر اساس هدف های تعریف شده تشکیل و راه اندازی می گردد.
هدف از تشکیل این شبکه به شرح زیر است:
- تبادل دستاوردهای علمی بین جغرافی دانان کشورهای اسلامی
- فراهم نمودن زمینه های همکاری آموزشی و پژوهشی جغرافیدانان کشورهای اسلامی
- کمک به همگرایی و برون رفت از بحران های سیاسی، اقتصادی و مخاطرات زیست محیطی در بین کشورهای اسلامی
- حمایت و انجام تحقیقات مشترک علمی و فرهنگی در سطح ملی و بینالمللی با محققان و متخصصان مربوطه
- همکاری با نهادهای اجرایی، علمی و پژوهشی در زمینه ارزیابی و بازنگری و اجرای طرحها و
برنامههای مربوط به امور آموزش و پژوهش - ترغیب و تشویق پژوهشگران و تجلیل از محققان و استادان ممتاز؛
- ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی و فنی؛
- برگزاری گردهماییهای علمی در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی
- انتشار کتب و نشریات علمی.
- مشارکت در برگزاری و حمایت از شرکت در همایش ها و کارگاهها و …
- بسط مبانی اندیشه ای، نظریه پردازی و روش شناسی در شناخت، تحلیل و توسعه فضای جغرافیایی کشورهای اسلامی
- آینده پژوهی و برنامه ریزی فضایی در کشورهای اسلامی
- ارزیابی سیاستها، الگوهای برنامه ریزی و اثرات توسعه پایدار در کشور اسلامی
- مدیریت بحران
- اتاق فکر برای برون رفت از چالشهای سیاسی و ایجاد همگرایی و پیشرفت کشورهای اسلامی
- استفاده از ظرفیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای همگرایی و پیشرفت کشورهای اسلامی
- افزایش نقش جغرافیدانان در همگرایی و پیشرفت کشورهای اسلامی
- هم اندیشی و ایجاد زمینه همکاری در زمینه انجام تحقیقات علمی و فرهنگی در سطح ملی و بینالمللی
- ایجاد همکاری با نهادهای اجرایی، علمی و پژوهشی کشورهای اسلامی
- ترغیب و تشویق پژوهشگران و تجلیل از محققان و استادان ممتاز.
- ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی و فنی
- برگزاری گردهماییهای علمی در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی
- انتشار کتب و نشریات علمی.
انواع و شرایط عضویت
1-عضویت پیوسته:
کلیه افرادی که حداقل دارای درجه دکتری در رشتههای جغرافیا و حوزههای مرتبط هستند در کشورهای اسلامی میتوانند بهعضویت پیوسته درآیند.
۲- عضویت وابسته:
اشخاصی که دارای درجه کارشناسی ارشد هستند و در کشورهای اسلامی و غیراسلامی( اما مسلمان هستند) می توانند به عضو شبکه شوند.
۳- عضویت دانشجویی:
کلیه دانشجویانی که در رشتههای علوم جغرافیایی به تحصیل اشتغال دارند می توانند عضو شبکه شوند.
۴- عضویت افتخاری:
شخصیتهای ایرانی و خارجی که مقام علمی آنان در زمینهی علوم جغرافیایی ، حائز اهمیت خاص باشد، یا در پیشبرد اهداف شبکه کمکهای مؤثر و ارزندهای نموده باشند.
۵-اعضای مؤسساتی (حقوقی)
سازمانهایی که در زمینههای علمی و پژوهشی مربوط فعالیت دارند میتوانند به عضویت شبکه درآیند.
تبصره ۱: افراد دارای درجه دکتری در یکی از رشتههای مذکور در بند ۱-۶ به شرط داشتن 2 سال سابقه فعالیت مفید در زمینه جغرافیا میتوانند با تصویب هیئت مدیره به عضویت پیوسته انجمن درآیند.
تبصره ۲: اعضای مؤسساتی به مثابه عضو وابسته انجمن محسوب میشوند.